kutubhona

3 – Муслим Амр ибн Шариддан, у отасидан ривоят қилишича, Сақиф вакиллари ичида мохов касали билан оғриган бир киши бор эди. Набий с.а.в. унга:

«Биз сендан байъат олиб бўлдик, қайтавер», деб хабар юбордилар ва уни одамларга аралашишдан ман қилдилар. Бу мубоҳни ҳаром қилиш эмас, балки азиятга олиб келадиган ишни ҳаром қилишдир. Шунинг учун бошқа бир ҳадисда:

«فِرَّ مِنَ الْمَجْذُومِ فِرَارَكَ مِنَ الأَسَدِ»

«Моховдан арслондан қочгандек қоч», деган сўзлар келган. Бу ҳадисни Аҳмад Абу Ҳурайрадан ривоят қилди.

Шундай қилиб бу тўғрида ҳужжат қилиб келтириладиган Росулуллоҳ с.а.в.нинг ҳадисини кўздан кечирилса, унда мубоҳ нарсани ҳаром қилиш йўқлиги, аксинча мубоҳ нарсадаги бир муайян нарсани ҳаром қилиш борлиги, бу муайян нарса шариат ҳаром қилган зарарга олиб келиши аён бўлади. Шунинг учун бу имомнинг мубоҳ нарсалардаги муайян нарсаларни ва мубоҳ ишлардаги муайян ишларни – агар бу нарса ва ишлар шариат ман қилган зарарга олиб келадиган бўлса – ман қилиш ҳуқуқига эга эканлигига далил бўлади. Аммо саҳобалардан ривоят қилинган ҳодисаларга келсак, уларнинг ҳаммасини кўриб чиқиладиган бўлса, улар шариат ман қилган ҳаромга ёки зарарга олиб келадиган мубоҳни ҳаром қилиш эканлиги кўзга ташланади. Уларнинг орасида бир шаръий ҳукмни ёки шариат буюрган бир ишни адо этиш учун мубоҳ ишни лозим қилиб, бошқасини ман қилиб қўйилган ҳодисалар бор бўлиб, бу услубларни табанний қилиш қабилидаги ишдир ва у имомга жоиздир. Бунга мисол қилиб Умар томонидан девонлар тузилганини, Усмон томонидан битта мусҳаф қолишини лозим қилиб қўйилгани, бошқа ҳамма мусҳафлар ёқиб юборилганини келтириш мумкин. Умарнинг саҳобаларга – ҳадис билан машғул бўлишиб, Қуръонга вақтлари қолмаётгани учун – ҳадис билан шуғулланишни камайтиришни лозим иш қилиб қўйгани, кибор саҳобаларни – одамлар улар билан фитналаниб қолмаслиги учун ва ҳатто ўзлари ҳам дунё билан фитналаниб қолмасликлари учун – Мадинадан чиқиб фатҳ қилинган мамлакатларга боришдан ман қилиши ҳам шу қабилдаги ишдир. Шунингдек волийлар, ҳокимлар ва халифаларнинг новвойларга хамирга тер оқиб тушмаслиги учун пешонасига